Verborgen verleden / Passé caché

Het geweldige tv-programma "Verborgen Verleden" is afgelopen zaterdag weer aan een nieuw seizoen begonnen. Ik vind het heerlijke tv waar een bekende Nederlander in zijn of haar verleden duikt met vaak verrassende ontdekkingen. Twee jaar geleden schreef ik in één van mijn Jubeljaarblogjes over mijn flamboyante oma van vaders kant die haar hele leven er prat op ging dat ze van Franse afkomst was, en wij die dat met een korreltje zout namen. Maar in dat blogje staat de uitkomst van mijn speurtocht: Mijn oudgrootvader Pieter Trel, was inderdaad geboren in Cahors in Frankrijk. Ook maak ik in het blogje melding van een verloren gegaan krantenartikel in een Leidse krant, een paar jaar na het overlijden van mijn oma, waarin het raadsel over de Franse afkomst van de familie Trel uiteen werd gezet.

De Doos uit de berging, die ik vanaf nu 'De Schatkist' zal noemen, bevatte dit krantenartikel, en het verheugt me om daar de stamboom zoals ik in mijn blogje beschreven had exact zo terug te zien. Vanzelfsprekend was de naam van mijn oudgrootvader niet Pieter Trel, maar Pierre Treille, Treil of zelfs Freijl. Die laatste naam werd genoemd door vader een zoon de Haan die op 9 augustus 1773 verschenen voor de notaris en verklaarden zich borg te stellen voor Pierre Freijl, scharenslijper en geboren te Cahors in Frankrijk. Daarmee garandeerden zij dat wanneer Pierre tot armoede zou vervallen en een beroep op liefdadigheid zou moeten doen ( bij het Rooms Katholieke Armenbestuur om steun vragen) zij de eerstkomende vijf jaar al deze kosten zouden betalen. 

In het artikel staat een hele verhandeling dat iedereen die in Leiden geboren was ondersteuning niet geweigerd kon worden, maar aan nieuwelingen had men weinig boodschap, want Leiden kon toch geen paradijsje worden voor lieden van elders die op zoek waren naar een luilekkerland? Plots lijkt 1773 heel erg op 2017. Het gold overigens ook voor Nederlanders uit andere gemeenten, men diende dan een borgbrief te overleggen van de vroegere woonplaats, later moest dat de geboorteplaats zijn. Iemand uit Frankrijk zoals mijn oud-opa kon volstaan met twee borgen op te trommelen, in dit geval vader en zoon de Haan. Ik wil hierbij de familie de Haan alsnog bedanken, want, zo lees ik, zich borgstellen was een gevaarlijk iets, en moet van de heren de Haan pure barmhartigheid zijn geweest. Medemenselijkheid was ook toen blijkbaar nog niet geheel uitgestorven. 

Twee jaar later op 28 april 1775 ging hij in ondertrouw als Pieter Treil, 'jongeman van Vrankrijk', wonende te Leiden met Maria Blanchaer, 'jongedochter van 's Hage', wonende te 's Hage. 's Hage is natuurlijk Den Haag. Het stel kreeg 10 kinderen, maar die bleven niet allemaal in leven. Het negende kind, Hendrik is ook maar 44 jaar geworden. Hij was mijn oudvader en de opa van mijn overgrootvader, de vader van mijn oma. Maria de vrouw van Pierre werd slechts 45 jaar oud en stierf op 25 maart 1789. Pierre zou nooit meer hertrouwen.

Hij bleef scharen slijpen, zo komt hij ook voor in het 'Registre Civique, de kiezerslijst die Napoleon in 1811 liet aanleggen. Overigens hebben de kiezers in Nederland nooit de kans gehad om hun stem uit te brengen, want daarvoor duurde het Franse bewind te kort, en eigenlijk had Napoleon ook geen boodschap aan de stem van het volk. Maar goed, in die kiezerslijst komt Pieter Trel ook voor als 'rémouleur de ciseaux'. Op 1 mei 1797 betrok Pieter/Pierre een woning aan de Pieterskerk nr. 15 in Leiden voor de huurprijs van 50 gulden per jaar. Hij heeft er gewoond tot aan zijn dood in 1823. Hij is 80 jaar geworden. Na zijn dood woonde zijn zoon, mijn oudvader, Hendrik er in en na zijn dood zijn weduwe. 

In het artikel wordt gewag gemaakt van het het feit dat er op dat moment, 11 april 1989, nog maar één Trel in Leiden woonachtig was. Dat klopt dat was tante Emma de jongste ongehuwde zus van mijn oma. Verder is er een ander mysterie opgehelderd. Ik ging er altijd vanuit dat Pierre Treil was gevlucht uit Frankrijk vanwege een religieuze revolutie, maar in de tijd dat hij naar Nederland kwam was daar volgens het artikel geen sprake van. Een Fransman die naar Nederland kwam in een tijd dat er geen oorlog woedde en gewoon Rooms Katholiek bleef kon niet meteen voor vluchteling doorgaan. Het artikel besluit met de stelling dat wat ook de rede geweest moge zijn dat hij uit zijn geboorteland is vertrokken, economische motieven er zeker een zeer belangrijke rol bij gespeeld hebben. 

Zo zie je maar in deze tijd van diaspora en allerlei meningen daarover, als je je eens in je eigen familiegeschiedenis verdiept zul je er achter komen dat op enig moment er om wat voor reden dan ook gevlucht of verhuisd is naar andere steden en landen. Dat is wat ook steevast naar voren komt in het programma "Verborgen Verleden". 

Mijn Franse kant is trouwens niet zo heel erg meer aanwezig, toen ik onlangs verschillende teksten moest oplezen in diverse talen, verzocht de toehoorder na 6 regels van het Franse stukje me te stoppen: "Ja, dat is wel genoeg zo." Hoe zou het Nederlands van oudgrootvader Pierre geweest zijn?